بررسی تاثیر فناوری اطلاعات بر چابکی زنجیره تامین و عملکرد شرکت

۲-۱ مقدمه ۱۱

۲-۲ مبانی نظری ۱۲

۲-۲-۱ تعاریف زنجیره تامین ۱۲

۲-۲-۲ نیاز به مدیریت زنجیره تامین ۱۳

۲-۲-۲-۱ افزایش سطح منبع‏یابی از خارج ۱۴

۲-۲-۲-۲ افزایش هزینه‏ های حمل و نقل ۱۴

۲-۲-۲-۳ فشارهای رقابتی ۱۴

۲-۲-۲-۴ جهانی شدن ۱۴

۲-۲-۲-۵ اهمیت فزاینده تجارت الکترونیک ۱۵

۲-۲-۲-۶ پیچیدگی زنجیره هایتامین ۱۵

۲-۲-۲-۷ نیاز به اداره کردن موجودی­ها ۱۵

۲-۲-۳ مراحل شکل گیری زنجیره تأمین ۱۵

۲-۲-۳-۱ تمرکز زدایی تدارکات ۱۶

۲-۲-۳-۲ مدیریت هزینه ۱۶

۲-۲-۳-۳ یکپارچگی کارکردها ۱۷

۲-۲-۳-۴ مدیریت زنجیره تأمین ۱۷

۲-۲-۳-۵ مدیریت زنجیره تأمین الکترونیک ۱۷

۲-۲-۴ تولید و مدیریت زنجیره تأمین ۱۸

۲-۲-۵ مدیریت ارتباط با تأمین کنندگان ۱۸

۲-۲-۶ روند جهانی مدیریت زنجیره تأمین ۱۹

۲-۲-۷ عوامل موثر در زنجیره تامین ۲۰

۲-۲-۸ انواع زنجیره تأمین ۲۰

۲-۲-۸-۱ ساخت تجمعی برای ذخیره کردن ۲۱

۲-۲-۸-۲ ذخیره کردن مستمر ۲۱

۲-۲-۸-۳ ساخت برای سفارش ۲۱

۲-۲-۸-۴ مونتاژ کانالی ۲۲

۲-۲-۸-۵ زنجیره تامین جهانی ۲۲

۲-۲-۹ زنجیره تامین بالادست ۲۳

۲-۲-۱۰ زنجیره تامین داخلی ۲۳

۲-۲-۱۱ زنجیره تامین پایین دست ۲۳

۲-۲-۱۲ مشکلات زنجیره تامین و منابع آن­ها ۲۴

۲-۲-۱۲-۱ عدم اطمینان ۲۴

۲-۲-۱۲-۲ عدم هماهنگی ۲۴

۲-۲-۱۳ پنج عملکرد براى مدیریت در برابر چالش­هاى زنجیره تامین   ۲۴

۲-۲-۱۳-۱ ساختار شرکاى زنجیره تامین ۲۵

۲-۲-۱۳-۲ پیاده­سازى ارتباطات مشارکتى ۲۵

۲-۲-۱۳-۳ طراحى زنجیره تامین براى سود دهى استراتژیک   ۲۶

۲-۲-۱۳-۴ اطلاعات مدیریت زنجیره تامین ۲۶

۲-۲-۱۳-۵ کاهش هزینه زنجیره تامین ۲۷

۲-۲-۱۴ یکپارچه سازی زنجیره تامین ۲۷

۲-۲-۱۴-۱ یکپارچه سازی اطلاعات ۲۷

۲-۲-۱۴-۲ همزمان­سازی برنامه ­ریزی ۲۸

۲-۲-۱۵ هماهنگ­سازی  جریان کار ۲۸

۲-۲-۱۶ مهمترین معیارهای ارزیابی چابکی بر اساس مدل مرجع عملیات زنجیره تأمین   ۲۸

۲-۲-۱۶-۱ پاسخگویی و انعطاف پذیری ۲۸

۲-۲-۱۶-۲ منافع محسوس و نامحسوس یکپارچگی (ادغام) ۲۹

۲-۲-۱۶-۲-۱ منافع محسوس ۲۹

۲-۲-۱۶-۲-۲ منافع نامحسوس ۲۹

۲-۲-۱۷ ارتباط انعطاف پذیری زنجیره تأمین و نوآوری ۳۰

۲-۲-۱۸ معیارهای ارزیابی عملکرد زنجیره تامین ۳۱

۲-۲-۱۹  فناوری سازمان ۳۳

۲-۲-۱۹-۱ اطلاعات ۳۳

۲-۲-۱۹-۲ فناوری اطلاعات ۳۳

۲-۲-۲۰ نقش IT در فرایندهای سازمان ۳۳

۲-۲-۲۱ کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات ۳۵

۲-۲-۲۲ تأثیر فناوری اطلاعات بر اقتصاد و تجارت ۳۷

۲-۲-۲۳ مدل مفهومی پژوهش ۳۸

۲-۳ پیشینه پژوهش ۳۸

۲-۳-۱ پیشینه پژوهش­های انجام شده در داخل کشور ۳۸

۲-۳-۲ پیشینه پژوهش­های انجام شده در خارج کشور ۳۹

فصل سوم: روش­شناسی پژوهش

۳-۱ مقدمه ۴۳

۳-۲ روش پژوهش ۴۳

۳-۳ دامنه تحقیق ۴۴

۳-۳-۱ قلمرو موضوعی ۴۴

۳-۳-۲ قلمرو مکانی ۴۴

۳-۳-۳ قلمرو زمانی ۴۴

۳-۴ روش و ابزار گردآوری داده ها ۴۴

۳-۴-۱ روش مطالعات نظری ۴۴

۳-۴-۲ روش مطالعات میدانی ۴۵

۳-۵ روایی پرسشنامه ۴۶

۳-۶ پایایی پرسشنامه ۴۶

۳-۷ جامعه آماری تحقیق ۴۷

۳-۸ روش نمونه و حجم نمونه گیری ۴۷

۳-۹ روش تجزیه و تحلیل داده ها ۴۸

۳-۹-۱رگرسیون خطی ۴۸

۳-۹-۲ معیارهای NFI ، RFI ، IFI ، CFI. 51

۳-۹-۴ آزمون کلموگروف- اسمیرنوف ۵۴

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ ها

۴-۱ مقدمه ۵۶

۴-۲- آمار توصیفی پرسشنامه ۵۷

۴-۲-۱- توصیف ویژگی­های جمعیت شناختی (سیمان غرب و سیمان سامان)   ۵۷

۴-۳- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق ۶۱

۴-۴- بررسی نرمال بودن داده­ ها ۶۳

۴-۵ مدل یابی معادلات ساختاری و آزمون فرضیه های پژوهش   ۶۹

۴-۶ مدل ساختاری پژوهش ۷۰

فصل پنجم: نتیجه ­گیری و پیشنهادها

۵-۱ مقدمه ۸۳

۵-۲ نتیجه ­گیری ۸۳

۵-۲-۱ نتایج آزمون فرضیات پژوهش ۸۳

۵-۳ پیشنهادها ۸۵

۵-۳-۱ پیشنهادهای اجرایی( حاصل از پژوهش) ۸۵

۵-۳-۲ پیشنهادهایی برای پژوهشهای آتی ۸۸

۵-۴ محدودیت­های پژوهش ۸۹

۵-۴-۱ محدودیت­های در اختیار پژوهشگر ۸۹

۵-۴-۲ محدودیت­های خارج از اختیار پژوهشگر ۸۹

منابع فارسی ۹۱

منابع و مأخذ

منابع لاتین ۹۳

Abstract. II

چکیده

این پژوهش تحت عنوان بررسی تاثیر فناوری اطلاعات بر چابکی زنجیره تامین و عملکرد شرکت در صنایع سیمان غرب و سیمان سامان می­باشد. که جامعه آماری این پژوهش، شامل کلیه مدیران، کارکنان و کارشناسان  شرکت‌های صنایع سیمان غرب و سیمان سامان می­باشد. در این پژوهش از روش نمونه گیری طبقه ­بندی تصادفی ساده استفاده شده است و از آن جایی که این جامعه آماری محدود در نظر گرفته شده است، جهت محاسبه حجم نمونه­ مورد نیاز برای پژوهش از فرمول به دست آوردن نمونه در جامعه آماری محدود استفاده شده و تعداد نمونه ۴۰۰ نفر انتخاب شده است. لازم به­ذکر است، با بررسی پرسشنامه ­های برگشتی از افراد نمونه در شرکت سیمان سامان و شرکت سیمان غرب، جهت تحلیل داده­ ها در هر کدام از شرکت­های نمونه، ۲۰۰ پرسشنامه مورد تحلیل قرار گرفت. بررسی رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته و بررسی فرضیه ­های پژوهش با بهره گرفتن از نرم افزارSPSS22   و جهت روابط بین متغیرها و معادل­سازی معادلات ساختاری از نرم افزار AMOS استفاده شد. یافته­ ها نشان داد که در صنعت سیمان سامان سطح معناداری برای کلیه­ فرضیه ­های پژوهش، به مقدار صفر (۰۰۰/۰) و کمتر از ۰۵/۰ محاسبه شد، لذا با توجه به این مطالب کلیه­ فرضیه ­های پژوهش تأیید می­گردد. لازم به ذکر است که بیشترین میزان تأثیرگذاری مربوط به تأثیر فناوری اطلاعات بر چابکی زنجیره تأمین (۴۹۳/۰) و کمترین میزان تأثیرگذاری مربوط به تأثیر پاسخگویی به تغییرات بازار بر چابکی زنجیره تأمین می­باشد، اما در صنعت سیمان غرب نیمی از فرضیه ­ها تأیید و سایر متغیرها رد شدند. نتایج پژوهش نشان می­دهد که عملکرد سیمان سامان در مقایسه با سیمان غرب مناسب­تر بوده، لذا نتایج حاصله این مفهوم را می­رساند که استفاده از فناوری در زنجیره تأمین این شرکت بیش­تر بوده است.

واژگان کلیدی: فناوری اطلاعات، چابکی زنجیره تأمین، عملکرد شرکت، صنعت سیمان

۱-۱ مقدمه

زنجیره تأمین یکی از شاخه­های نو ظهور مدیریت است که روز به روز در حال تکامل و پیشرفت است و به دنبال راه­هایی برای کاهش هرچه بیشتر سیکل تولید محصول و ارائه خدمات تا رسیدن به دست مشتری ضمن بالا بردن کیفیت محصول و خدمات مورد نظر است و در این راه، از جدیدترین پیشرفت­های علم مدیریت و فناوری بهره می­برد و در دنیای امروز، هیچ کشوری از به کارگیری آن بی نیاز نیست(وان، ۲۰۱۰). شرایطی که باعث تعریف و طراحی مدیریت زنجیره تأمین شده، افزایش روزافزون رقابت­پذیری، انعطاف­پذیری و تلاش برای بقای سازمان­هاست که با توسعه روزافزون شبکه ­های ارتباطی و فناوری اطلاعات حاصل شده است. سازمان­ها رمز این بقا را در نوآوری می­دانند(حسن­زاده و همکاران، ۱۳۸۴). در این پژوهش به بررسی تاثیر فناوری اطلاعات بر چابکی زنجیره تأمین و عملکرد شرکت در صنایع سیمان غرب و سیمان سامان پرداخته شده است.

۱-۲ بیان مسأله

امروزه بنگاه­ها دریک محیط جهانی قراردارند که این محیط دارای پیچیدگی وعدم قطعیت است. این عدم قطعیت تاثیر عمیقی درفعالیت­های شرکت بخصوص زنجیره تامین آن دارد. در عصر حاضر، فناوری‏‏ اطلاعات در سرتاسر جهان در حال ایجاد انقلابی نوین است که اهمیت آن از انقلاب صنعتی کمتر نیست. این انقلاب ظرفیت‏های تازه و چشم­گیری در محدوده دانش بشری ایجاد نموده است. امروزه در هر سازمانی بحث به کار‏گیری فناوری‏ اطلاعات و سیستم‏های‏ اطلاعاتی مطرح و همه جا از سودمندی یا ضرورت استفاده از رایانه سخن در میان است. فناوری‏ اطلاعات در سازمان‌ها بر شاخص‏های تاثیر می‏گذارد که همگی از شروط اولیه موفقیت برای سازمان‏ها به شمار می‏روند(سلطانی، ۱۳۸۸). یکی از حوزه هایی که می‌تواند تاثیرات فراوانی از این فناوری بپذیرد، چابکی سازمان است. امروزه ارائه ی بهترین عملکرد در زمینه­ بازاریابی، به اساسی­ترین دغدغه­ی مدیران شرکت های تولیدی مبدل شده است و می­کوشند تا با بهره­ گیری از تکنیک­های مختلف، به عملکرد برتر دست یابند. از جمله الزامات یک شرکت تولیدی پذیرش نوعی از استراتژی­ های زنجیره تأمین است. این استراتژی­ها بر روی چگونگی هماهنگی فرایندهای داخلی و خارجی کسب و کار تاکید می­ کنند، تا در نتیجه­ این هماهنگی، بهترین خدمت­رسانی به مشتریان و مصرف­ کنندگان نهایی ارائه گردد و نیز موجب تقویت عملکرد تک­تک اعضای سازمان شود. با توجه به تحولاتی که امروزه در اداره­ی سازمان­ها و سامانه­های تولیدی بوجود آمده، ابزارها و تکنیک­های فراوانی توسعه یافته و بکارگرفته می­شوند(شهایی، ۱۳۸۵). تفکر ناب که یکی از مهمترین آنها به شمار می­آید، به سازمانی اشاره دارد که فرایندها را بدون اتلاف منابع به انجام می­رساند و یا با صرف منابع کمتر، تولید بیشتری را محقق می­نماید. تکنیک چابک نیز یکی دیگر از انواع تکنیک­های زنجیره تامین می باشد که به انعطاف­پذیری می­نگرد و بر پاسخ­گویی به تغییرات غیرقابل پیش ­بینی بازار متمرکز است. الگوهای ناب و چابک امروزه مورد توجه بسیاری از شرکت­های تولیدی که به دنبال بهبود در عملکردشان بوده ­اند، قرار گرفته است(بالو، ۲۰۰۳). این پژوهش با هدف بررسی تاثیر فناوری اطلاعات بر چابکی زنجیره تأمین و عملکرد شرکت، جهت مقایسه بین صنایع سیمان غرب و سیمان سامان آغاز گردید.

۱-۳ اهمیت و ضرورت پژوهش

پژوهش­های متعددی که طی چند دهه اخیر در خصوص کاربرد استراتژی­ های ناب و چابک در شرکت های تولیدی انجام شده، اهمیت روز افزون کاربرد استراتژی­ های مذکور را آشکار می نماید و گویای این واقعیت است که استراتژی­ های ناب و چابک کاربردی و مؤثر بوده و می­توانند تاثیرات مثبتی در سطح شرکت­ها و نیز در بین تمامی اعضای زنجیره تامین ایجاد نمایند. با عنایت به اینکه امروزه شرکت­های تولیدی ایرانی تلاش­ های بسیاری برای ارائه عملکرد بهتر در بازار از خود نشان داده و می­کوشند تا با بهره­ گیری از تکنیک ها و ابزارهای متعددی به این مهم دست یابند(گودرزی، ۱۳۷۹). در بازار رقابتی موجود، بنگاه­های اقتصادی و تولیدی علاوه بر پرداختن به سازمان و منابع داخلی، خود را به مدیریت و نظارت بر منابع و ارکان مرتبط خارج از سازمان نیز نیازمند یافته­اند. علت این امر در واقع دستیابی به مزیت یا مزایای رقابتی با هدف کسب سهم بیشتری از بازار می­باشد و بر این اساس فعالیت­هایی نظیر برنامه ­ریزی عرضه و تقاضا، تهیه مواد، تولید و برنامه ­ریزی محصول، نگه­داری کالا، کنترل موجودی، توزیع محصول و تحویل خدمت به مشتری که پیش از این همگی در سطح شرکت انجام می­گرفت اینک صرفا مختص یک شرکت خاص نیست و به سطح زنجیره تأمین انتقال یافته و همکاری و هماهنگی زیادی را بین اعضای زنجیره طلب می­ کند(نوری، ۱۳۸۱). گذار از دوره­ های مختلف محصول­گرایی و بازارگرایی و ظهور عصر فرا صنعتی که در آن دانش و اطلاعات، محور اصلی حرکات سازمان می­باشد، شرکت­ها و سازمان­ها را با چالش­های جدید مواجه ساخته است. بر این اساس مزیت رقابتی به سازمان­هایی تعلق می­گیرد که با تمرکز بر ارزش آفرینی و مشتری گرایی به ناب سازی سازمان ها و فرایندهایشان همت می­گمارند. جهت بقا در صحنه­ی رقابت و به منظور اثربخشی بیشتر، نیازمند آن هستند که به طور مستمر عملکرد خود را بهبود بخشیده و این امر نیز مستلزم شناخت انواع استراتژی ها و از جمله استراتژی­ های زنجیره تأمین می­باشد(لامیوس، ۲۰۰۸). شناخت ابعاد مختلف زنجیره تامین یا استراتژی­ های آن به شرکت­ها کمک می­ کند که ضمن آشنایی با این ابعاد و جایگاه خود در این راستا، بتوانند از این استراتژی جهت نیل به عملکرد مطلوب استفاده نمایند. با بهره گرفتن از رویکرد ناب هزینه نهایی تولید محصول و نیز قیمت فروش کاهش می­یابد که این عمل رضایت مشتریان را به دنبال خواهد داشت چرا که مشتری می ­تواند محصولات شرکت را با همان سطح کیفیت قبلی در ازای قیمت کمتری ابتیاع نماید(پورتر، ۱۹۹۱). فناوری اطلاعات در زمینه ­های مختلف اقتصادی تأثیری شگرف گذاشته است. از نظر اشتغال، توسعه این فناوری موجد مشاغل جدید با کیفیتی نو و برتر است. به عنوان مثال در استرالیا نرخ رشد شاغلان در این بخش در فاصله سال­های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۰ بیش از ۳۰ درصد بوده است در ایرلند این نرخ برابر ۱۸ درصد در فاصله سال­های ۹۲ تا ۹۹ می­باشد. و متوسط سهم اشتغال فناوری اطلاعات و ارتباطات در ۱۵ کشور عضو اتحادیه اروپا ۳/۹ درصد بوده است. از طرف دیگر با توجه به اینکه استفاده از فناوری اطلاعات موجب افزایش سود و بهبود وضعیت صنایع می­گردد. لذا باعث افزایش تولید ناخالص داخلی نیز خواهد بود همچنین از اواسط دهه ۱۹۹۰ نشانه­ هایی از افزایش بهره­وری حاصل از کاربرد فناوری اطلاعات در آمار دیده شده است(فتحیان و سید حاتم مهلوی نور، ۱۳۸۵، ۸۹). لذا با توجه به اهمیت موضوع در این پژوهش، به بررسی تاثیر فناوری اطلاعات بر چابکی زنجیره تامین و عملکرد شرکت پرداخته شده است همچنین، با توجه به ضرورت، این موضوع به­صورت مقایسه­ای در صنایع سیمان غرب و سیمان سامان در کرمانشاه مورد مطالعه قرار گرفته است.

۱-۴ اهداف پژوهش

۱-۴-۱ اهداف اصلی

تعیین تأثیر فناوری اطلاعات بر چابکی زنجیره تامین.

تعیین تأثیر چابکی زنجیره تامین بر بهبود عملکرد شرکت.

۱-۴-۲ اهداف فرعی

تعیین تأثیر فناوری اطلاعات بر توانایی زنجیره تأمین  در افزایش حس تغییر در بازار.

تعیین تأثیر فناوری اطلاعات  بر توانایی زنجیره تأمین  در افزایش پاسخگویی به تغییرات بازار.

تعیین تأثیر توانایی زنجیره تأمین  در درک تغییرات بازار و بهبود عملکرد شرکت.

تعیین تأثیر توانایی زنجیره تأمین  در پاسخگویی به تغییرات بازار و بهبود عملکرد شرکت.

۱-۴-۳ هدف کاربردی

استفاده­کنندگان از این پایان ­نامه را می­توان کلیه شرکت­ها، صنایع و سازمان­هایی که در بازار رقابتی امروزه در حال فعالیت هستند به­شمار آورد.

۱-۵ فرضیه ­های پژوهش

۱-۵-۱ فرضیات اصلی

فناوری اطلاعات بر چابکی زنجیره تأمین تأثیر مثبت و معناداری دارد.

فناوری اطلاعات بر عملکرد شرکت  تأثیر مثبت و معناداری دارد.

۱-۵-۲ فرضیات فرعی

تغییرات بازار بر عملکرد شرکت تأثیر دارد.

تغییرات بازار بر چابکی زنجیره تأمین  تأثیر دارد.

پاسخ­گویی به تغییرات بازار  بر چابکی زنجیره تأمین تأثیر دارد.

پاسخ­گویی به تغییرات بازار  بر عملکرد شرکت تأثیر دارد.