بررسی تربیت اخلاقی از دیدگاه غزالی و ملاصدرا

 فصل سوم تربیت اخلاقی از دیدگاه غزالی

۳-۱مقدمه ۱۰

بخش اول:حیات و آثار. ۱۰

۳-۲حیات(۴۵۰-۵۰۵ه.ق) ۱۰

۳-۳تحصیلات. ۱۱

۳-۴شرایط اجتماعی ۱۲

۳-۵آثار. ۱۳

بخش دوم:مبانی فلسفی غزالی. ۱۴

۳-۶ اندیشه . ۱۴

۳-۶-۱خدا ۱۴

۳-۶-۲انسان ۱۵

۳-۶-۳نفس ۱۶

۳-۶-۳-۱قوای نفس. ۱۷

۳-۶-۴معرفت ۱۸

۳-۶-۴-۱ معرفت حسی و عقلی ۱۸

۳-۶-۴-۲معرفت ذوقی و کشفی ۱۸

عنوان

صفحه

۳-۶-۴-۳کسب معرفت. ۱۸

بخش سوم:تربیت اخلاقی از دیدگاه غزالی. ۱۹

۳-۶-۵تربیت در نظر غزالی. ۱۹

۳-۶-۶اخلاق در اندیشه غزالی. ۱۹

۳-۷تربیت اخلاقی ۲۰

۳-۷-۱اهمیت و ضرورت تربیت اخلاقی ۲۰

۳-۷-۲اهداف تربیت اخلاقی ۲۱

۳-۷-۳مبانی تربیت اخلاقی در اندیشه غزالی ۲۱

۳-۷-۴اصول تربیت اخلاقی ۲۵

۳-۷-۵روش های تربیت اخلاقی. ۳۲

۳-۸خلاصه فصل. ۴۱

 

فصل چهارم تربیت اخلاقی از دیدگاه ملاصدرا

۴-۱مقدمه ۴۳

بخش اول:حیات و آثار ملاصدرا ۴۳

۴-۲دوران زندگی (حیات). ۴۳

۴-۳آثار و تالیفات. ۴۴

بخش دوم:مبانی فلسفی ملاصدرا ۴۵

۴-۴حکمت متعالیه ۴۵

۴-۴-۱انسان در حکمت متعالیه . ۴۵

۴-۵هویت انسان. ۴۵

۴-۶نفس ۴۶

۴-۶-۱مراتب و مراحل نفس انسانی ۴۶

۴-۶-۲حالات نفس انسانی ۴۷

۴-۶-۳باقی یا فانی بودن نفس ۴۷

۴-۷عقل در حکمت متعالیه ۴۸

۴-۷-۱عقل به مثابه قوه اى از قواى نفس ۴۸

۴-۷-۱-۱عقل نظرى. ۴۸

۴-۷-۱-۲عقل عملى. ۴۸

۴-۷-۲ عقل به عنوان تمام هویت انسان نه صرفاً قوه‏اى از نفس    ۴۹

۴-۸معرفت شناسی . ۴۹

عنوان

صفحه

۴-۹برهان کشفی در حکمت متعالیه ۵۰

۴-۱۰آموزه های دینی در حکمت متعالیه ۵۰

۴-۱۱نظریات فلسفی حکمت متعالیه. ۵۰

بخش سوم:تربیت اخلاقی از نگاه ملاصدرا ۵۲

۴-۱۲مبانی تربیت اخلاقی. ۵۲

۴-۱۳اخلاق متعالیه ۵۶

۴-۱۳-۱هدف تربیت اخلاقی  در حکمت متعالیه . ۵۸

۴-۱۴اصول تربیت اخلاقی از دیدگاه ملاصدرا. ۵۸

۴-۱۵روش های تربیت اخلاقی . ۶۵

۴-۱۶خلاصه فصل ۶۸

 

فصل پنجم مقایسه و نتیجه گیری

۵-۱مقدمه . ۷۰

۵-۲مقایسه مبانی تربیت اخلاقی. ۷۰

۵-۲-۱تفاوتهای مبانی تربیت اخلاقی ۷۰

۵-۲-۲شباهت­های مبانی تربیت اخلاقی. ۷۲

۵-۳مقایسه اصول تربیت اخلاقی ۷۳

۵-۳-۱تفاوت­های اصول تربیت اخلاقی ۷۳

۵-۳-۲ شباهت­های اصول تربیت اخلاقی. ۷۴

۵-۴مقایسه روشها. ۷۶

۵-۴-۱تفاوتهای روش­های تربیت اخلاقی ۷۷

۵-۴-۲شباهت­های روش­های تربیت اخلاقی ۷۷

۵-۵نتیجه‌گیری ۷۹

۵-۶پیشنهادات پژوهشی. ۸۰

۵-۷پیشنهادات کاربردی ۸۰

۵-۸محدودیت­های تحقیق. ۸۱

منابع. ۸۳

 ۱-۱مقدمه

انسان گل سر سبد جهان آفرینش ،خداوند متعال است که در نیکوترین صورت(وجه)آفریده شده است «لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم»(سوره تین،آیه ۴).او دارای ابعاد وجودی متنوع است که برای شکوفا شدن و متعالی شدن این ابعاد و استعدادها ،احتیاج به تربیت دارد و در این میان پرورش فضایل اخلاقی یکی از مهمترین و در عین حال مشکل­ترین کارهاست تا انسان را در مسیر کمال که علت غایی آفرینش است قرار دهند.چنانکه رسول گرامی اسلام فرمودند:فلسفه بعثت ایشان هم تکمیل مکارم اخلاقی بوده است و قران کریم راز بعثت تمام پیامبران را تعلیم و تربیت و تزکیه بشر عنوان کرده است (سوره جمعه،آیه۲). اخلاق و تربیت اخلاقی به دلیل نقش مهمی که در سرنوشت انسان و جامعه دارد از دیرباز مورد توجه‌اندیشمندان بشری و پیشوایان دینی بوده است. قسمت اعظم آموزه‌های دینی اسلام، مسیحیت، یهود و دیگر ادیان را اخلاقیات و قسمت بیشتر فعالیت‌های اولیای دین‌های مختلف را تربیت اخلاقی تشکیل می‌دهد.بعد از انبیا و اوصیا الهی فلاسفه و اندیشمندان مختلف اعم از پیروان ومکاتب الهی و پیروان مکاتب مادی هر یک با بینش و اهداف خاص خود از تربیت و اخلاق سخن گفته­اند و اصول و روش هایی را برای آن ارائه داده­اند.

از دیدگاه اسلام پرورش فضایل اخلاقی یکی از مهمترین اهداف رسالت پیامبر خدا بوده است تا انسان در مسیر کمال که علت غایی آفرینش است قرار بگیرد. تجربه بشری نشان داده است که انسان خواه متدین به دین آسمانی باشد یا نباشد، هیچ گاه حتی در دوران مدرن و پسا مدرن هم بی‌نیاز از تربیت و اخلاق نیست.

نیاز جهان معاصر به اخلاق حیاتی و درجه اولی است و واضح است که جز در سایه جدی گرفتن تریبت اخلاقی نمی‌توان به این هدف والا دست یافت. توجه به تربیت به ویژه تربیت اخلاقی توجه به حیاتی ترین مقوله انسانی است، زیرا بیشتر نابسامانی‌های جهان و انواع گرفتاریهای بشری ناشی از غفلت انسان از امر تربیت و سازندگی روحی و اخلاقی خویش است (شریفی و پناهی، ۱۳۸۸). یکی از ارکان اساسی سعادت بشر در زندگی مادی و معنوی اخلاق و فضایل اخلاقی می‌باشد. محاسن اخلاقی و خلقیات ستوده موجبات تحکیم روابط انسانی را فراهم می‌آورد. برخوردهای درست که براساس یک سلسله کارهای اخلاقی صورت می‌گیرد، شور و نشاط به کالبد زندگی می‌دهد و زندگی فردی و اجتماعی را در مسیر تعالی و تکامل به کام انسان گوارا می‌سازد (صادقی اردستانی، ۱۳۸۸). پس روابط اخلاقی نیک و مثبت همانطور که موجب تهذیب نفس، تربیت انسانی و رشد معنوی می‌شود در تکامل هویت اجتماعی، توسعه، ترقی و تعالی فردی و اجتماعی نقش تعین کننده‌ای دارد و امتی را به سربلندی و عزت می‌رساند، چنان که فقدان آن موجب عقب ماندگی، ذلت و گاهی موجبات سقوط یک جامعه را فراهم می کند.

تربیت اخلاقی به عنوان یکی از مهمترین ابعاد تربیت به شمار می‌رود که می‌تواند به طور مستقل در کنار جنبه‌های دیگر تربیت نظیر تربیت عقلانی، دینی، اجتماعی و عاطفی مورد برسی قرار گیرد. اگر بشر در تمام ابعاد تربیت موفق، ولی در زمینه تربیت اخلاقی دچار ضعف و سستی باشد مشکلات بی‌شماری گریبانش را خواهد گرفت و حتی شاید اثرات مثبت جنبه‌های دیگر تربیت نیز از بین برود.

ما در این فصل ابتدا به طرح مسئله پژوهش خواهیم پرداخت و در ادامه برمبنای مسئله مورد بحث به بیان اهداف و ضرورت تحقیق و همچنین روش تحقیق  می­پردازیم و در پایان نیز تعریفی از اصطلاحات ارائه خواهیم داد.

۱-۲بیان مسئله

یکی از دانش های ضروری که در دنیای امروز مورد غفلت واقع شده و لازم  است نسبت به آن توجه بیشتری مبذول شود تربیت اخلاقی است.در عصر حاضر تربیت اخلاقی یکی از مفاهیمی است که با محدود نبودن به دین یا جامعه‌ای خاص دستخوش تفاوت دیدگاه ها و اظهار نظرهای گوناگون قرار گرفته است.

با توجه به اینکه اخلاق و تربیت اخلاقی زمینه­ساز رسیدن انسان به کمال نهایی و وجود مطلق می باشد توجه به آن در جامعه کنونی ما که هر روز نسبت به روز قبل شاهد نابسامانی ها و معضلات انسانی ناشی از عدم رعایت موازین اخلاقی در آن می­باشیم بیشتر حس می شود. این نابسامانی­های اخلاقی هم خود شخص را از خیر مطلق دور می­ کند و هم باعث رنجش خاطر دیگران خواهد شد. باتوجه به این مشکلات این مسئله  به ذهن متبادر می شودکه واقعاً ریشه این گونه معضلات اخلاقی در جامعه دینی ما که دستورات و نکات اخلاقی در آن بصورت تمام و کمال آمده ، در چه می ­تواند باشد . به نظر می­رسد که تعدد آرا گوناگون و غالبا متعارض در زمینه اخلاق و تربیت اخلاقی دست اندر کاران تعلیم و تربیت ما را دچار سر در گمی کرده است .و هرروز از نظریه ای رو به نظریه دیگری می­برند.